એક અનુભૂતિઃ એક એહસાસ

નવીન બેન્કર
Home » 2012 » September

કુછ યાદેં ભીગી ભીગી સી-(૬)

(૬) નાયગ્રા ધોધની મુલાકાતે
નાયગ્રાના પ્રચંડ ધોધના વહી જતા જલરાશિની પેઠે, વહી ગયેલી વાતોને પણ પોતાની એક અનોખી રમણિયતા હોય છે. જે જીવનકેડી પર પગ દઈને હું ક્યારેક ચાલ્યો હતો એની માટીની યાદની જેમ એ યાદો પણ સુમધુર નીવડે છે. કાળ અને કહાણી હૈયે રહી જાય આ એના જેવી વાત છે. જૂની સ્વપ્નભૂમિમાં આળોટતા આજે દિલમાં તાજી થાય છે એ વેળાની વાત.
વર્ષોથી નાયગ્રાશબ્દ વાંચતાં કે સાંભળતાં મારા મનમાં એક અદભૂત રોમાંચ જાગી જાય છે-આજે પણ.   એનું કારણ , નાયગ્રા ધોધ કરતાં નાયગ્રા નામના અંગ્રેજી મૂવીમાં, ૧૬ વર્ષની મારી મુગ્ધ વયે,જોયેલી સેક્સ સીમ્બોલ મેરિલીન મનરોનું આકર્ષણ છે. હું ભુલતો ન હોઊં તો  મહાગુજરાતના તોફાનો વખતે ૧૯૫૬ના ઓગસ્ટ માસ દરમ્યાન આ  અંગ્રેજી ફિલ્મ, અમદાવાદના એડવાન્સ સિનેમામાં રજૂ થયેલી અને અંગ્રેજી ન સમજતા હોવાં છતાં,માત્ર હોર્ડીંગ પર, મેરિલીન મનરોની મદમસ્ત જુવાનીનું ફાટફાટ થતું સૌંદર્ય અને મારકણી આંખોનું, આર. ગજ્જરે દોરેલું પેઈન્ટીંગ જોઇને , મારા ત્રણ ચાર મિત્રો સાથે એ મૂવી જોવા ગયેલો. એ જમાનામાં, આજના જેટલી નગ્નતા ફિલ્મોમાં નહોતી.મેરિલીન મનરોની મોહક મુખાક્રુતિ, એનાં ઉન્નત ઉરોજો કે પતલી કમર પર કેમેરો ફેરવવાને બદલે, દિગ્દર્શકે એના નિતંબ, એની મારકણી ચાલ, કમરના ઉલાળા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરેલું.  એ યૌવનસભર રુપાળી સ્ત્રીનો એવો લયહિલ્લોળ સર્જ્યો હતો કે અમે સિસોટીઓ મારવા લાગતા હતા. મેરિલીનની એ લટકાળી ચાલ જોવા અમે પાંચ પાંચ વખત એ પિક્ચર જોયેલું. આ ૭૦ પ્લસની ઉંમરે, અસભ્ય કે ધ્રુષ્ટ લાગવાની બીક રાખ્યા વગર નિખાલસપણે કહું કે મેરિલીનને પરદા પર જોઇને,૧૬-૧૭ વર્ષના આ છોકરડાને પુરુષસહજ કીકવાગેલી અને રુપાળી છોકરીઓની દેહાક્રુતિને, લાલસાભરી નજરે જોવાની આદત પડવાના શ્રીગણેશ મંડાયા હતા.
હાં….તો, એ ફિલ્મમાં ચિત્રાંકિત થયેલું, નાયગ્રા ધોધનું પ્રપાતદર્શન એટલું પ્રભાવક લાગ્યું હતું કે અમે મંત્રમુગ્ધ બની ગયેલા.૧૯૫૬માં, અમદાવાદ શહેરની શેરીઓમાં, ઉઘાડા પગે,દોડતાં દોડતાં,છાપાની ફેરી કરનારા મારા જેવા ગરીબ માણસે સ્વપ્ને પણ નહોતું વિચાર્યું કે ક્યારેક અમેરિકા જઇશ, ત્યાં સ્થાયી થઈશ, ડોલર્સ કમાઈશ, સિટીઝન બનીશ અને આ જાજ્વલ્યમાન , અણનમ, અશેષ, ,અસ્ખલિત, ઉત્તુંગ પ્રપાતરાજના નિર્બંધ નિસર્ગનો વૈભવપુંજ આ ચર્મચક્ષુથી પ્રત્યક્ષ નિહાળી શકીશ.
બધી ઇશ્વરની લીલા છે !

અમે બત્રીસ વર્ષથી અમેરિકામાં રહીએ છીએ પણ ભાગ્યે જ બે-ચાર અમેરિકન સિટી જોયા છે.કારણ કે અમે જન્મજાત ‘ દેશી‘ જ રહ્યા છીએ.અમારે દરરોજ દાળ-ભાત-શાકઅને રોટલી-ભાખરી-પુરી- જ ખાવા જોઇએ  છે. અમને રસ પડે છે માત્ર અને માત્ર  ગુજરાતી નાટકોહિન્દી ફિલ્મોગુજરાતી વર્તમાનપત્રો-મેગેઝીનો-પુસ્તકો અને ફિલ્મી ગીતો,કે સુગમ સંગીતમાં.

 

મારે યુનિવર્સલ સ્ટુડીઓનાયગરા ધોધલાસવેગાસના કેસિનો અને ત્યાંની બિન્ધાસ્ત જીવનશૈલી  જોવાની ઇચ્છા હતી.

આ ઇચ્છાઓ પરિપુર્ણ કરવા માટે મારે બે વ્યક્તિઓનો ઋણસ્વિકાર કરવો જ રહ્યો.

 

મારી નાની બહેન ડોક્ટર કોકિલા પરીખે પોતાના ક્રેડીટકાર્ડના પચાસ હજાર પોઇન્ટ્સ આપી દઈને,જાતે કોમ્પ્યુટર પર માથાકુટ કરીને  અમારા માટે બે ટીકીટો , હ્યુસ્ટનથી ટોરન્ટોનીબૂક કરાવી આપી હતી.  અને બીજો ઋણસ્વિકાર તે મારી પત્નીના ફોઇની દીકરી વીણાબેનના દીકરા જિગર અને તેની પત્ની તૃપ્તીનો. જેમણે પાંચ પાંચ દિવસ સુધી અમને એરપોર્ટ-ટુ-એરપોર્ટ સર્વિસ આપીતેમને ઘેર રાખીને  ગુજરાતી જમણ જમાડ્યું અને ઓફિસમાંથી રજાઓ લઈને  રેન્ટે કાર કરીને  આ બે સિનીયર સિટીઝનોને બધે ફેરવ્યા હતા.

 

પંદરમી જુલાઈ ને ૨૦૦૪ને ગુરુવારે અમે કોન્ટીનેન્ટલ એરલાઈન્સની ફ્લાઇટમાં બેસીને કેનેડાના ટોરન્ટો શહેરના એરપોર્ટ પર રાત્રે બાર વાગ્યે ઉતર્યા ત્યારે ભાઇ જિગર અમને રીસીવ કરવા હાજર હતો.

ઘેર પહોંચી, ભોજન કરીને, જલ્દી જલ્દી ઉંઘી ગયા અને બીજે દિવસે વહેલી સવારે તો અમે ફરવાનો કાર્યક્રમ ઘડી રાખેલો તે પ્રમાણે,રેન્ટ-એ-કારમાં નીકળી પડ્યા.સાથે ઘરના બનાવેલા ઢેબરાં, શાક,કચરપચર અને પાણીની બોટલો તો ખરી જ.

 

નાયગ્રા ધોધ જોવાની મજા તો સમી સાંજે અને રાત્રે.એટલે જિગરે પ્રોગ્રામ એ રીતે ઘડી રાખેલો કે દસ વાગ્યાથી મરીનલેન્ડ પાર્કમાં રાઈડો લેવી, વિવિધ શો જોવાઅને સાંજે નાયગ્રા ધોધના સ્થળે જઈને મોટેલમાં સામાન મૂકે,ફ્રેશ થઈને નીકળી પડવું અને મોડી રાત્રે પાછા ફરવું. બીજે દિવસે ધોધ અને તેની આસપાસના સ્થળોની મુલાકાત લેવી.રાત્રે ઘેર પહોંચી જવું. ત્રીજે દિવસે, ‘વન થાઉઝન્ડ આઇલેન્ડ’ની બોટ રાઇડ લેવી અને ચોથે દિવસે ટોરન્ટો શહેરના અમારા પરિચીતોને તેમજ હિન્દુ મંદીરોની મુલાકાત લેવી.

 

૧૬ જુલાઇ ને શુક્રવારે સવારે ૧૦ વાગ્યે અમે,૭૬૫૭,પોર્ટેજ રોડ, નાયગ્રા ફોલ્સ,ઓન્ટેરીઓ, કેનેડાના સરનામે આવેલા મરીનલેન્ડ્સ નામે ઓળખાતા સ્થળે પહોંચ્યા.ટોરન્ટોથી કાર મારફતે રુટ નંબર ૪૦૦ નોર્થ, ૪૦૧,૪૨૭ સાઉથ થઈને હેમિલ્ટન તરફ જતા QEW માં મર્જ થઇને રુટ નં.૪૨૦ ( ચારસોવીસ ) પકડી લો એટલે તમે નાયગ્રા ફોલ્સ પહોંચી જાવ.પછી, થોડા ડાબે જમણે થઇને જયાં જવું હોય ત્યાં જઈ શકો.

જુન, જુલાઇ અને ઓગસ્ટમાં મરીનલેન્દનો સમય સવારના ૯ થી સાંજના ૬ સુધીનો હોય છે. સીત્તેર હજાર ચોરસ ફીટમાં પથરાયેલા આ વિસ્તારમાં ઘણીબધી ગેઇમ્સ,ઘોસ્ટ બ્લાસ્ટર્સ જેવી અંધારી રાઈડો,સી-લાયન, વ્હેલ અને ડોલ્ફીનના શો, સ્કાય-સ્ક્રીમર, ડ્રેગન માઉન્ટન જેવા વિશ્વના સૌથી મોટા રોલર કોસ્ટર્સ, માછલીઘરો અને ઘણુંબધું છે.

 

સૌ પ્રથમ તો અમે કાર પાર્ક કરીને, ઘટાદાર વ્રુક્ષોથી ઓપતી હરિયાળી ધરતી પર બેસીને, દેશી સ્ટાઇલ પ્રમાણે ઘેરથી લાવેલા ઢેબરાં અને બટાકાપૌંઆનું લંચ કર્યું. ત્યારપછી, વ્યક્તિ દીઠ, છત્રીસ ડોલરની ફી આપીને મરીનલેન્ડમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. અને અમારી ચાલવાની કસરત શરુ થઈ. વિશાળ મેદાનમાં પથરાયેલી રાઈડો અને જોવાલાયક સ્થળો જોવા માટે તમારે ચાલવું ફરજિયાત. હું અને મારી ધર્મપત્ની, બન્ને આર્થરાઈટીસના દર્દી અને મારે તો બન્ને પગે ઢાંકણીનાં ઓપરેશન કરાવેલા એટલે અમારી ચાલવા અંગેની મર્યાદાઓને કારણે અમારે વારંવાર ક્યાંક બાંકડા પર બેસી જવું પડતું અને જ્યાં ઢાળ ચઢીને જવાનું હોય  એવી જગ્યાઓ ટાળી દેવી પડતી. યુવાન નવપરિણીત જિગર-ત્રુપ્તીએ દુનિયાની સૌથી ઉંચી ટ્રીપલ રાઈડ સ્કાય-સ્ક્રીપરનો આનંદ માણ્યો તો મેં દુનિયાના સૌથી લાંબા સ્ટીલ-રોલર કોસ્ટર ડ્રેગન માઊન્ટનની મઝા માણી હતી. અમે ચારે જણે સમુહમાં માછલીઘર, ડીયરપાર્ક, ડોલ્ફીન શો,કીલર-વ્હેલ શોની મઝા માણી.યુરોપ અને એશિયાના લાલ હરણામ તથા કાળા રીંછ જોયા.મેં અને જિગરે કન્ડ્ર્ઝ ટ્વીસ્ટર નામની હળવી રાઈડ લીધી. તળાવમાં માછલાંને ચારો ખવડાવ્યો.વેવ સ્વીંગર, હરીકેન કોવ, ટીપોલી વ્હીલ, સ્પેસ એવેન્જર જેવી રાઈડો જોઇ. પછી…ટાંટીયાએ સાથ છોડી દીધો એટલે વાઇલ્ડરોફ હટ નામના રેસ્ટોરન્ટમાંથી ફ્રેન્ચ ફ્રાઇઝ, પોપકોર્ન અને આઇસક્રીમ લઈને ખુલ્લામાં બેસીને, અમેરિકન જાઝ મ્યુઝીક સાંભળતાં સાંભળતાં નાસ્તોપાણી કર્યા.

 

અહીંના હંગ્રી લાયન રેસ્ટોરંટમા બારસો વ્યક્તિ સાથે બેસીને નાસ્તો કરી શકે એવી વ્યવસ્થા છે જ્યાં પીઝા,સલાડ, ડેઝર્ટસ, ફ્રુટજ્યુસ, કોફી વગેરે મળે છે

મરીનલેન્ડમાં ફર્સ્ટએઇડ,નર્સીંગ,ખોવાયેલા બાળકો, સ્ટ્રોલર, વ્હીલચેર, લોકર,રેન્ટલર્સ,એ.ટી.એમ. મશીન્સ,પીકનીક ટેબલ્સ,કીંગ વાલ્ડરોફ પેલેસ રેસ્ટોરંટસ,ગીફ્ટશોપ્સ,વગેરે છે. ઉપરાંત, વરસાદ તુટી પડે ત્યારે એક્વેરીયમ બીલ્ડીંગમાં આશરો લેવા માટે પણ વ્યવસ્થા છે.

 

કુછ યાદેં ભીગી ભીગી સી-(૫)

૫)  ફિલ્મો અને હું
નાનપણથી મને ફિલ્મો  જોવાનો બહુ ચસ્કો. હું અને મારો પાડોશી મિત્ર મહેશ જોશી, પાંચ આનાની ટીકીટમાં ફિલ્મો જોવા જતા.  અમારા જમાનામાં, ‘પ્રતાપસિનેમા, સીનેમા-ડી-ફ્રાન્સ, ઇંગ્લીશ સિનેમા, રોઝી સીનેમા, રીગલ, અશોક, લક્ષ્મી, એલ.એન., પ્રકાશ, ક્રુષ્ણ, રુપમ જેવા છબીઘરોમાં અમે લાઇનમાં ઉભા રહી, ધક્કામુક્કી કરીને પાંચ આનાની ટીકીટ મેળવીને મોજથી પિક્ચરો જોતાં.
ફિલ્મોની મારા પર બહુ જ અસર પડતી. આહ  પિક્ચરમાં રાજકપૂરના મ્રુત્યુના અંતીમ દ્રશ્યમાં હું રડી પડતો. ફિલ્મ દીદારમાં છેલ્લે દિલીપકુમાર આંખો ફોડી નાંખે છે એ દ્રશ્ય વખતે પણ હું રડેલો. રાજકપૂરના નજરાનાના અંતીમ દ્ર્શ્ય વખતે પણ મારી આંખો ભીની થયેલી.૧૯૫૮- કે ૧૯૫૯માં, રીગલ સિનેમામાં ગુજરાતી ફિલ્મ મેંદી રંગ લાગ્યો જોયેલી. એમાં રાજેન્દ્રકુમાર મિત્રોની સોબતને કારણે દારુની લતે ચડી જઈને જિન્દગીની ખાનાખરાબી નોતરી બેસે છે એ વાત જોઈને મેં પ્રતિજ્ઞા લઈ લીધેલી કે કદી દારુ ન પીવો. અને પછી દાદીમાએ પણ સોગંદ લેવડાવેલા એટલે દારુ કદી આ પીધો-પાર્ટીઓમાં ડ્રિન્ક્સ તરીકે પણ નહીં. જ્યારે જ્યારે જિન્દગીમાં પ્રેમભંગ થવોનો પ્રસંગ બનતો ત્યારે ત્યારે મારામાં એ રાજકપૂર  અને દિલીપકુમારના ફિલ્મી રુપના આત્માઓ જાણે જાગ્રુત થઈ જતા !!
હિરોઈનોમાં મધુબાલા ખુબ ગમતી.પછી, મીનાકુમારી ગમવા લાગેલી. જેમ જેમ ફિલ્મો અને ઉંમર વધતા ગયા તેમ તેમ પસંદગીનું ક્ષેત્ર પણ વિસ્ત્રુત થતું ગયું. કાળક્રમે, સુરૈયા, મુમતાઝના પણ એકપક્ષી પ્રેમમાં (!) પડી ગયેલો. મુમતાઝ પછી તો ગણવાનું યે છોડી દીધું હતું. આજે સમજાય છે કે એ યુવાનીનો મોહ હતો. એમાં પ્રેમ-બ્રેમ જેવું કશું ન હતું..
મને સૌથી વિશેષ ગમતી બે જ ફિલ્મોના નામ દેવાના હોય તો હું કહું કે એક ત્રિશૂલ (સંજીવકુમાર, અમિતાભ, વહીદા રાખી,શશીકપૂર અને હેમામાલિની અભિનીત)  અને બીજી, ગુરુદત્તની કાગઝકે ફૂલ‘. મારા મનમાં આ બન્ને ફિલ્મોને મેં જુદી જુદી રીતે ભજવાતી જોઇ છે. આજે જો મારે એ બન્ને ફિલ્મોની રીમેઇક કરવાની હોય તો એની વાર્તા અને સંવાદો બદલીને મારી રીતે નવેસરથી બનાવું.
જે જમાનામાં હું છાપા વેચતો એ જમાનામાં પણ ગુજરાતી નાટકો મેં ઘણાબધા જોયેલા. પદમારાણીના નાટકો મને ગમે.એમનું અને વિજયદત્તનું ગુજરાતી પિકચર નંદનવન જોયેલું. અરીસા સામે ઉભો રહીને વિજયદત્તના છટાદાર સંવાદોની નકલ ઉતારતો. એ પદમારાણી એક વખત કોઇ નાટક લઈને અમદાવાદ આવેલા અને ટાઉનહોલની પાછળ, ગુરુક્રુપા ગેસ્ટ હાઉસમાં ઉતરેલા. એમને રુબરુમાં જોવાની ઘેલછાને કારણે હું એ ગેસ્ટ હાઉસના પગથિયા ચઢી ગયો અને પદમારાણાની સામે જઈને ઉભો રહી ગયો. પદમાબેને પુછ્યું-કેમ આવવું થયું, ભાઇ !હું તો તતપપ થઇ ગયો. જે કલાકારને રુબરુ જોવા હું હિંમત કરીને આવ્યો હતો એમને પ્રત્યક્ષ જોતાં જાણે મારી વાચા જ હરાઈ ગઈ. છતાં, મેં હિંમત કરીને ફેંક્યું-વિજયભાઇ નથી આવ્યા ?’
કોણ વિજયભાઇ ?’
વિજયદત્ત
આ નાટકમાં વિજયદત્ત નથી.
ઓહ ! એ..મ ?
હું ચુપચાપ દાદરો ઉતરી ગયો.
આખે શરીરે પરસેવો વળી ગયેલો.  હું પદમારાણીને મળ્યો…વાહ !
વર્ષો પછી…એ જ પદમારાણીને હ્યુસ્ટનમાં ઘણાં નાટકો દરમ્યાન, મારા મિત્ર સનત વ્યાસની સાથે મળવાનું થયું છે, સાથે ફોટા પણ પડાવ્યા છે. આજે તો મને પદમાબેન નામથી પણ ઓળખે છે. જુએ કે તરત બોલે-આવો..આવો..નવીનભાઇ, કેમ મોડા મોડા મળવા આવ્યા?’ એકવાર તો કોઇએ મારી ઓળખાણ આપવા માંડી તો પદમાબેન કહે-એમને તો હું ઓળખું છું. નવીનભાઇ છે એ.‘.
૧૯૭૧ના વર્ષ દરમ્યાન ચાંપશીભાઇ ઉદ્દેશીના નવચેતનમાટે મેં ગુજરાતી ફિલ્મો અને ગુજરાતી નાટકોના કલાકાર-કસબીઓના ઇન્ટર્વ્યુ લઈને પ્રસિધ્ધ કરવા માંડ્યા એ વખતે મારી પાસે કેમેરો ન હતો.એટલે એ કલાકારોની સાથેના મારા ફોટા નથી. પણ એમની મુલાકાતોના છપાયેલા કટીંગો મેં સાચવી રાખ્યા છે. હમણા, માર્કંડ ભટ્ટ, અરવિંદ વૈદ્ય અને કાકા ચાલે વાંકાવાળા દિનેશ શુક્લ હ્યુસ્ટન આવેલા ત્યારે મેં એમની મુલાકાતના છપાયેલા કટીંગ્સ બતાવ્યા ત્યારે એ બધા છક થઈ ગયેલા કે અરે ! આટલા વર્ષે-૪૦ વર્ષ પછી પણ- તમે આ બધું સાચવી રાખ્યું છે ?’ મેં જવાબ આપ્યો કે-એ જ તો મારી મૂડી છે. ભુતકાળના આ સંસ્મરણોની માળા બનાવીને તો હું જીવી રહ્યો છું.
હ્યુસ્ટનમાં છેલ્લા વીસ વર્ષમાં આવી ગયેલા જે જે અભિનેતા-અભિનેત્રિઓને હું મળ્યો છું તેમની સાથેના સંસ્મરણોને પણ હું આ લેખમાળામાં મૂકવાનો છું.સલમાનખાન, શત્રુઘ્નસિંહા, નાના પાટેકર, અનિલકપૂર, અમિતાભ બચ્ચન ઉપરાંત પવિત્ર રીશ્તાના માનવની મમ્મી સવિતાનો રોલ કરતી ઉષા નાડકર્ણી સાથેના પ્રસંગો મુખ્ય હશે.
 

કુછ યાદેં ભીગી ભીગી સી-(૪)

.(૪)  છાપાના ફેરિયાની દુનિયા
વહેલી પરોઢથી સવારના નવ સુધીના થોડાક જ કલાકોમાં , ધનુષમાંથી છૂટેલા તીરની ઝડપથી બધુ કામ આટોપી લેનાર છાપાના ફેરિયાની દુનિયામાં તમને ડોકિયું કરાવવું છે મારે આ પ્રકરણમાં.
૧૯૫૪થી ૧૯૬૦ના વર્ષો મારે માટે ખુબ સંઘર્ષના દિવસો હતા. આજીવિકા માટે સવારે ચાર વાગ્યે ઉઠી જઈને, ઉઘાડે પગે, અંધારામાં, લાખા પટેલની પોળ, સુથારવાડો, ખાડીયા ચાર રસ્તા, પાંચકુવા થઈને વીસ મીનીટમાં હું રેલ્વે સ્ટેશને પહોંચીને અન્ય ફેરિયાઓ સાથે ત્રણે મુખ્ય છાપાં ( સંદેશ, ગુજરાત સમાચાર અને જનસત્તા ) લેવા માટે લાઈનમાં ઉભો રહી જતો. એક સો છાપાનો થોકડો લઈને, દોડતો દોડતો,સારંગપુર દરવાજા…સામસંગાની પોળ…તળીયાની પોળ..રાયપુર ચકલા..ભાઉની પોળ..આકાશેઠકુવાની પોળ, નવો રસ્તો…માંડવીની પોળ…ના બાંધેલા ગ્રાહકોને છાપા પહોંચાડતો.. વચ્ચે વચ્ચે બૂમો પાડીને છૂટક પણ વેચતો અને વધેલી કોપીઓ રતનપોળના નાકે ઉભો રહીને વેચી નાંખીને  સવારે નવ પહેલા તો ઘેર પણ આવી જતો.
વિદ્યાબા મને ગરમ ગરમ રોટલીઓ ખવડાવે. પછી સ્કૂલે જઊં…સ્કૂલમાંથી ગુલ્લી મારીને, ક્યારેક બપોરના વધારા (સેવકનો વધારો) વેચવા પણ દોડું.ઘીકાંટા સંદેશ પ્રેસમાંથી પચાસ છાપાની નકલો લઇને ઉનાળાની ગરમીમાં પણ દોડું. ઘીકાંટા..પાનકોરનાકા,,ગાંધીરોડ..રતનપોળ..પાંચકુવા..રીલીફરોડ..બૂમો પાડી પાડીને છાપા વેચીને ઘેર જઉં ત્યારે ચૌદ આના કમાયો હોઊં.
શહેરમાં બનેલી કોઈ ઉત્તેજક ઘટનાનું હેડીંગ વાંચીને તેનો પોકાર પણ કરતો.ખાડીયામાં ગોળીબાર‘…’..બ્રહ્મકુમાર ભટ્ટની ધરપકડ‘..’.મહાગુજરાતનો કુકડો‘…અમારી બોલવાની ગતિ પરથી પણ ન્યુઝ-વેલ્યુ લોકોને સમજાઈ જતી.મહાગુજરાતના તોફાનો વખતે તો બપોરે ચાર ચાર વધારા છપાતા. હજી તો એક વધારો હાથમાં હોય અને બીજો બહાર પડી જાય. એ વખતે ઘણી રાતો, રેવડીબજારમાં આવેલા, જનસત્તાના પ્રેસની બહાર મૂકેલા ન્યુઝપ્રિન્ટના રીમ્સ પર સુઈ રહીને  વીતાવી છે. ધમધમતા મુદ્રણયંત્રો, અખબારની નકલોનો વહેતો ધોધ, પાર્સલ બાંધનારાઓની દોડધામ,, ઘાંટાઘાંટ…એ બધું આજે ય નજર સમક્ષ તરવરી રહે છે. શિયાળાની કડકડતી ઠંડી હોયઉનાળાના બળબળતા બપોર હોય કે ચોમાસાનો ધોધમાર વરસાદ… હું કદી ડરતો નહીંકદી થાકતો નહીં…ને…આજે…? રસ્તો ક્રોસ કરતાં ય ડરી ડરીને ડગલુ ભરતો વ્રુધ્ધ, અશક્ત માણસ…!!!
 

કુછ યાદેં ભીગી ભીગી સી-3

ઝુંપડીની પોળના એ પાડોશીઓના કેટકેટલા સંસ્મરણો તાજા થાય છે ! ગૌર વર્ણ, સુદ્ર્ઢ શરીર, શાંત, સૌમ્ય સ્વભાવવાળા બાજુવાળા ભાઇલાલભાઇ હંમેશા વહેલી સવારે ઉઠી જઈને અગાસીમાં શિર્ષાસન કરતા અને સાયકલ લઈને મીલમાં નોકરીએ જતા. પત્ની, ત્રણ દીકરીઓ અને બે દીકરાનો સુખી સંસાર તેમનો. પેલા એકલાઅટૂલા રહેતા અતિફોઇ..એમના ભત્રીજાઓ નાનશા જીવણની પોળમાં રહેતા જે એમની ચીજવસ્તુઓ લાવી આપે અને સારસંભાળ રાખતા. જયામાસી અને તેમના મેન્ટલી ડીસ્ટર્બ્ડ હસબંડ, ચતુરકાકા અને ચંચળબેન, ધનીમાસી અને બોબડા બાલુકાકા, તેમનો કાનુ,વિધવા શાંતામાસી અને તેમનો મનુ જેને અમે બાબોજ કહેતા. ગજરામાસી, મોતિલાલકાકા, ચીનુભાઇ, કમળાબેન, તારાબેન… પુષ્પા,’ કંદોઇતરીકે જેમનો ઉલ્લેખ બા કરતા એ ત્રણ મહેતા બ્રધર્સ અને તેમનું કુટુંબ,દેવકુંવરબેન, બચુભાઇ, કાંતિભાઇ અને પુષ્પાબેન, જયંતિભાઇ અને સુંદરબેન, …પાર્વતિબા, સુશીલાબેન, મંછાકાકી,હસુભાઇ, લતાકાકી-ચમનકાકા…કોને યાદ કરું ને કોને ના યાદ કરું ? ઘણાંના ચહેરા યાદ આવે છે પણ અત્યારે નામ ભુલાઇ ગયા છે…
હસુભાઇનો ઉલ્લેખ એક વ્યક્તિવિશેષ તરીકે કરવો છે. પોળમાં સામેનું જર્જરિત મકાન. એમાં નીચે હાંકુમાતરીકે અમે જેમને ઓળખતા એ સંતોકમા સૌથી વ્રુધ્ધ એકાકિ ડોશીમા. એમના ય સગાવહાલા એમની સાથે ન રહે પણ દેખરેખ રાખે. ઉપર, પાર્વતિબા,એમનો યુવાન ખુબસુરત દીકરો હસુભાઇ,તેની પત્ની સુશીલા, વિધવા નણંદ મંછાકાકી રહે. મારા દાદીમા અને પાર્વતિબા બહેનપનણીઓ .. બા જરા નવરા પડે કે હાંકુમાને ઓટલે જઈને વાંસનો પંખો હલાવતા હલાવતા પહોંચી જાય.ઉપરથી પાર્વતિબા નીચે આવે. અન્ય માજીઓ પણ આવે ાને શરુ થાય અલકમલકની વાતો, દ્ર્ષ્ટાંતો અને ઓટલાપરિષદ. મારી કમુ ( મારી જનેતા ) તેમાં ક્યારેય ન હોય. એ તો બિચારી ઘરના ઢસરડામાંથી ઉંચી જ ન આવે.
હાં ! તો આપણે વાત કરતા હતા હસુભાઇની. ઉંચો, ગોરો વાન, વાંકડીયા ઝુલ્ફા, સદાય હસતો રહેતો ચહેરો, એકદમ સૌમ્ય વ્યક્તિત્વ ધરાવતો આ માણસ કોઇની પંચાતમાં પડે નહીં. મારા વિદ્યાબા કહેતા કે માણસ સારો છે પણ એના ધંધા સારા નથી.એ આંકફરકનો ધંધો કરે છે. માણેકચોકના એક ખુણામાં ઉભા રહીને અમેરિકન ફીચરના આંકડા ખાય. ઇમાનદારીથી વલણ ચૂકવી દે. રસ્તા પર ઉભા ઉભા નોટોની થોકડીમાંથી નોટો ગણે. પાર્વતિબા કહેતા કે એ સટ્ટો રમતો નથી, રમાડે છે.આંકડા લગાવનારા ખુબ મળી રહે.પણ સરવાળે ફાયદો તો આંકડા ખાનારને જ થાય. સાંકડીશેરી જુગારના અડ્ડા માટે એ વખતે કુખ્યાત. નામદાર બ્રધર્સનું રાજ ચાલે. ચંદુલાલ નામદાર, ગીરીશ નામદાર, રશ્મી નામદાર, સુર્યકાંત નામદારના નામનો રોલો પડે. સાંકડીશેરીના દાદાગણાય. લાલાવસાની પોળનું એમનું ઘર અને બીજુ હજીરાની પોળનું ઘર જુગારના અડ્ડા..ખુલ્લી જીપમાં, પાછલી સીટની ગાદી પર આદમકદની કાળીના એક્કાની તસ્વીર મુકીને ગીરીશ નામદાર સાંકડીશેરીમાં નીકળે ત્યારે પોલીસ પણ કાંઇ ના કરે. પોલીસખાતુ અને રાજકારણીઓ સાથે એનો ઘરોબો. દરોડો પાડતા પહેલા પોલીસ એને કહે કે ઉપરથી બહુ દબાણ છે એટલે દરોડો પાડવાનો છે. દરોડો પડે,એકાદ બે બૂકીઓને પકડાવી દે, થોડાક રુપિયા પણ મુદ્દામાલ તરીકે જપ્ત થાય, છાપામાં અહેવાલ આવે અને પછી બધું રફેદફે થઈ જાય.
આમાંનું ઘણું સાંભળેલું છે અને કેટલુંક પ્રત્યક્ષ જોયેલું છે. ગિરીશ નામદાર અને રશ્મી નામદાર મારી ઉંમરના જ. રશ્મીકાંત મારી સાથે બાળમંદીરમાં ભણેલો. મારો મિત્ર હતો. એને કારણે એના બીજા બે ભાઇઓનો પણ મને પરિચય. ગિરીશ જાડીયો, બેઠી દડીનો,છતાં એને બેડોળ ના કહી શકાય.પવિત્ર રીશ્તાસિરીયલમાં ધર્મેશનું પાત્ર આવે છે ને એવો દેખાય. આખી જિન્દગી દાદાતરીકે વટથી જીવ્યો પણ મર્યો ત્યારે એના પોતાના ફાર્મ હાઉસમાં એના પોતાના ભ્ત્રીજાઓના હાથે તલવાર અને છરાના ઉપરાછપરી ઘા ખાઇને મર્યો.પચાસેક વર્ષ પહેલાની એક સાંભળેલી વાત યાદ આવે છે.
એક માથાફરેલ  માણસ  ધંધામાં હરીફાઇ કરવા જુગારના આંકડા ખાવાનું કામ કરવા લાગ્યો હતો.  એને બહુ સમજાવ્યો, ધમકી પણ આપી પણ એ ના જ સમજ્યો અને એક દિવસ ભરબપોરે, ભરબજારે, માણેકચોક જેવા ધમધમતા વાતાવરણમાં કોઇએ એ માથાફરેલ માણસને રહેંસી નાખ્યો હતો. એ વખતે કહેવાય છે કે ડ્યૂટી પરના પોલીસો આઘાપાછા થઈ ગયેલા. અને પોલીસને નજરે જોનારો એકે ય સાક્ષી મળી શક્યો ન હતો. આખી સાંકડીશેરી અને પોલીસખાતુ પણ સત્ય  જાણતુ હતું.
જિન્દગીમાં, મેં એટલા બધા અનુભવો કર્યા છે અને સત્યોને ધરબાઇ ગયેલા જોયા છે કે સત્યમેવ જયતેસ્લોગનમાં મને વિશ્વાસ રહ્યો નથી.
આપણે વાત કરતા હતા હસુભાઇની. પાર્વતિબા, વિદ્યાબાને કહેતા હતા કે હસુભાઇના લગ્ન એની ઇચ્છાવિરુધ્ધ સુશીલા સાથે થયેલા. એને કોઇ પ્રેમિકા હતી જેને એ દોશીવાડાની પોળમાં ઘર અપાવીને રાખે છે. બન્ને ઘર નિભાવે છે. સુશીલા પણ આ વાત જાણે છે અને એણે એ સ્વીકારી પણ લીધું છે. ક્યારેય, ઘાંટાઘાંટ, લડાઇ-ઝઘડા કશું જ નહીં. આખી જિન્દગી બે અલગ અલગ ખાનાઓમાં રહીને એ ત્રણેય પાત્રો જીવ્યા હતા. ( પવિત્ર રીશ્તામાં અર્જુન, ઓવી અને પુર્વી સાથે એવી રીતે રહે તો ? )
સાંકડીશેરીમાં દાદાઓપણ ઘણા હતા. એક એવા જ છોટુદાદા‘. બીજા ટેણીયાદાદા‘. આ લોકોને મેં ક્યારેય મારામારી કરતા કે ગાળો બોલતા યે જોયા નથી પણ એમની છાપ જ દાદાની. કોઇ એમની સાથે લડવાનું તો નામ જ ના લે. સાંકડીશેરીના બધા દાદાઓને હું ઓળખું. મોટાભાગના મરી પરવાર્યા છે. જે જીવે છે તે હવે ઠરીગયા છે અને પોળના ઓટલે બેસીને જુવાનીમા આને માર્યો હતો ને પેલાને ઠમઠોર્યો હતોએના બણગાઓ ફુંકતા, બીડીઓ ફુંકતા બેસી રહીને મૌતનો ઇન્તેઝાર કરી રહ્યા છે.
બાપાશાસ્ત્રીની પોળની સામે, જય અંબે હેર કટીંગ સલુનનો માલિક રમેશ લીંબાચિયા ઇડર બાજુના કોઇ નાનકડા ગામનો વાળંદ.મને એની પાસે વાળ કપાવતા કપાવતા અલકમલકની વાતો કરવાની ટેવ. એ પણ હસમુખો માયાળુ માનવી. અમદાવાદ જાઊં ત્યારે એની પાસે જ વાળ કપાવું. અત્યારે તો એ રીટાયર થઈને એના ગામ જતો રહ્યો છે. એના બે દીકરા-વિજય અને ધર્મેશ- પણ એવા જ હસમુખા, વાતોડીયા અને મસ્તમૌલા છે. એમને પણ સંતાનો છે.પણ હવે જ્યારે હું સેટેલાઇટથી સાંકડીશેરી વાળ કપાવવા જઉં છું ત્યારે સલુન બંધ જ હોય છે. બન્ને ભાઇઓ બપોરે બારથી ચાર સુધી સલુન બંધ રાખે છે અને મેડા પરના પોતાના ઘરમાં આરામ ફરમાવતા હોય છે.
લાખાપટેલની પોળનો રમેશ ગદાણી, દરજી બચાભાઇ (અરવિંદ), દીનેશ પટેલ, રમેશ દવે, વિદ્યાધર કેતકર, ગામડીવાળા બીલ્ડીંગ, જેમનો નામોલ્લેખ કરતાં આજે મને શરમ આવે છે એવી કેટલીક રુપાળી છોકરીઓ… કેટકેટલું સ્મરણપટ પર ઉભરી આવે છે ! રુપાળી છોકરીઓનો ઉલ્લેખ કર્યો એટલે એક યાદ તાજી થઇ ગઈ.
સાંકડીશેરીમાં જતાં આવતાં એક માંજરી આંખોવાળી ગોરી ગોરી છોકરી અમ્ને અને મારા મિત્ર વિદ્યાધર  કેતકરને ગમતી. કેતકરને ગમતી એટલે હું લાઇન નહોતો મારતો. બાકી મને ય ગમતી. કેતકર ખુબ શાંત અને સંસ્કારી છોકરો. એટલે કોઇ રીતે આગળ ના વધે. માત્ર એને જુએ અને શરમાયા કરે.વાત આગળ વધેલી જ નહીં.  હમણાં ગયા વર્ષે, અમદાવાદમાં સંદેશ પ્રેસ પાસે એક શાળાના મકાનમાં રાજુ બારોટ, શ્યામલ મુન્શી, સૌમિલ મુન્શી જેવા સંગીતના ધુરંધરોએ જુની રંગભૂમિના ગીતોની એક મહેફિલ યોજી હતી. કમલ મહેતા, રેખાબેન મહેતા અને ઘણાં નાગરો ત્યાં હાજર હતા. મને પણ આમંત્રણ હતું. હું , મારા પરમ મિત્ર કુમુદભાઇ રાવલ સાથે ગયેલો. મારી બાજુની જ બેઠક પર પેલી ગોરી ગોરી,માંજરી આંખોવાળી રુપાળી સ્ત્રી બેઠેલી. હું ભુતકાળના દિવસોના એ સંસ્મરણો યાદ કરતો હતો.પણ એની સાથે ક્યારેય વાત કરેલી નહીં એટલે ચુપચાપ બેસી રહેલો. શો છુટ્યા પછી, ગીતોની સીડી વેચાતી હતી એ ટેબલ પર અમે ફરી સાથે થઈ ગયા. આમે ય, સ્ત્રીઓની બાબતમાં હું હિંમતવાન ગણાઉં. મને ટેક્ટફુલી એપ્રોચ કરવામાં તકલીફ નથી પડતી.અને હવે સિત્તેર વટાવી ગયા પછી કોઇ સંદેહ પણ ના કરે ને !
મેં જાણે સ્વાભાવિકપણે વાત કરતો હોઊં એમ સીડી જોતાં જોતાં કહેવા માંડ્યું-ગીતો પ્રત્યક્ષ જેટલા અસરકારક લાગે છે એટલા ઘણીવાર સીડીમાં કર્ણપ્રિય નથી લાગતા,નહીં ? અને.. ક્યારેક તો આ સીડી કે વીસીડી આપણી કારમાં કામ નથી લાગતી.
હવે પછીનું કોન્વર્શેશન તમને માન્યામાં નહીં આવે.
તમે ઇન્ડીયામાં પાછા આવી ગયા ? હવે અહીં જ રહેવાના કે પાછા જવાના ?’
હવે આશ્ચર્ય પામવાનો વારો મારો હતો.
આપ મને ઓળખો છો ?’
હા ! સાંકડીશેરીમાં જ રહેલા એટલે ઓળખીએ જ ને હજી મારું આશ્ચર્ય શમે એ પહેલાં તો એણે બીજો બોમ્બ ફોડ્યો.
તમારી સાથે ફરતા હતા એ પેલા મરાઠી મિત્ર હાલમાં શું કરે છે ? ઘણા વર્ષોથી એમને જોયા નથી.
ઓહ ! માય ગોડ !!!  આ તો અમારી આંખોની ભાષા જાણતી હતી. અમે તો ક્યારેય એની સાથે વાત સુધ્ધાં કરી ન હતી. નજરો મળતાં પણ અમારી નજરને બીજે વાળી લેતા હતા છતાં અમારી ચોરીઆ સ્ત્રી જાણતી હતી અને આટલા વર્ષે એને એ બધું યાદ પણ છે.
મેં કહ્યું –એ મરાઠી મિત્ર તો બેંકમાંથી બદલી કરાવીને પૂના સેટલ થઇ ગયેલો અને હજી ગયા વર્ષે જ હાર્ટ એટેકથી અવસાન પામ્યો. એનો દીકરો હિન્દી ફિલ્મોમાં નાના મોટા રોલ્સ કરી લે છે. ફિલ્મ ફેમિલીમાં અમિતાભ બચ્ચન અને અક્ષયકુમાર સાથે સંવાદો  બોલતો એનો રોલ છે. પ્રસન્ન કેતકર એનું નામ. એની પત્ની અને બાળકો પણ મરાઠી સિરીયલોના જાણિતા એક્ટરો છે.
હાઉ સેડ !એટલું બોલી એ. ત્યાં તો એનો દીકરો પણ ટેબલ પાસે આવી પહોંચ્યો. એણે ઓળખાણ કરાવી.આ મારો ત્રીજા નંબરનો દીકરો છે. હાર્ટ સર્જન છે…..વગેરે…ડોક્ટરે વીઝીટીંગ કાર્ડ પણ આપ્યું. પણ હું વધુ સાંભળવાના મૂડમાં ન હતો….

કુછ યાદેં ભીગી ભીગી-2

(૨)  

જીવનના સારા-માઠા, હળવા-ભારે પ્રસંગો, એના પ્રતિબિંબો ઉમટી રહે છે મારા માનસપટ પર….કૌટુંબીક જીવનની વાતો કે પોતાના અંગત અનુભવોને હળવાશથી આલેખવાનો મારો આ નમ્ર પ્રયાસ છે. મારી પોતાની કેટલીક નબળાઇઓની પણ, જરા ય હિણપત અનુભવ્યા વગર, નિખાલસપણે મેં કબુલાત કરી છે. બોત્તેર વર્ષની મારી આ જિન્દગીના હજ્જારો બનાવો, અનુભવોની એકસુત્રતા લખાણમાં રહી શકી નથી એ હું સમજું છું. એટલે હવે પછી,દરેક પ્રસંગ, દરેક ઘટના કે અનુભવને એક હેડીંગ આપીને જુદા જ પ્રકરણ તરીકે આલેખીશ.

મારે મારા અનુભવોમાંથી, મારી વેદનાઓમાંથી, મારા સુખ-દુઃખમાંથી મને જે નિજાનંદ સાંપડ્યો છે એમાં મારા સ્વજનોને, મિત્રોને ભાગીદાર બનાવવા છે. એ માટે, મારે મારી જાતને વ્યક્ત કરવી છે. આ બધું શબદની આરાધના વગર શક્ય નથી.  લખતી વખતે દરેક પ્રસંગે મારે, મારી જાત-તપાસ પણ કરવી પડે છે..પોતાના પાત્રને આત્મસાત કર્યા વગર રંગમંચ પર આવનાર કલાકારનો અભિનય પ્રેક્ષકોને સ્પર્શે નહીં એ જ રીતે,લેખકે પણ પોતાને આત્મસાત કર્યા પછી જ લખવું જોઇએ એમ હું માનું છું. વાંચકને બોજ લાગે કે બોરકરે એવો એક પણ શબ્દ ન લખાવો જોઇએ એની કાળજી રાખવી પડે છે.

કોઇએ કહ્યું છે કે- નસીબ, આવડત અને સંજોગો જ મનુષ્યના જીવનમાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

 

Archives

Recent Posts

Categories

Recent Comments

Meta

Recent Comments

Type in

Following is a quick typing help. View Detailed Help

Typing help

Following preferences are available to help you type. Refer to "Typing Help" for more information.

Settings reset
All settings are saved automatically.